Een speekseltest om corona op te sporen. Dat wil professor microbiologie Herman Goossens introduceren. Om bij een corona-uitbraak op een school leerlingen of in een woonzorgcentrum bejaarden te testen. “Het heeft tal van voordelen tegenover de neuswisser die we nu kennen”, aldus professor Goossens. (ATV België, 17 augustus 2020).

Viroloog Chantal Reusken, expert op het gebied van testen bij het RIVM, volgt de internationale innovaties op dit gebied op de voet en onderzoekt ze op betrouwbaarheid en haalbaarheid. “De eerste vernieuwing is een speekseltest voor corona”, vertelt Reusken. Vanaf half augustus zal deze worden ingevoerd, uitsluitend voor kinderen van zes jaar en jonger, of op speciale indicatie. Het is een alternatief voor het bemonsteren met wattenstaafjes diep in de neus en keel, wat onaangenaam kan zijn. (Telegraaf-NOS, 07 2020)

Speeksel is een van onze grootste vijanden in de COVID-19-pandemie, vanwege zijn rol bij de verspreiding van het virus. Toch kan speeksel ook een vriend zijn, omdat het mogelijk een manier biedt om de ziekte te diagnosticeren zonder invasieve neusuitstrijkjes te gebruiken.

Speeksel weerspiegelt onze gezondheid. Niet alleen in de mond maar in ons hele lichaam. Om deze reden is speeksel uitgebreid onderzocht als een diagnostisch hulpmiddel voor chronische systemische ziekten, evenals voor orale aandoeningen zoals parodontitis en orale kankers. Helaas is er minder aandacht besteed aan het potentiële nut van speekseltesten bij acute infectieziekten zoals COVID-19. Waarschijnlijk omdat onderzoekers en clinici het volledige potentieel ervan nog niet waarderen.

Wanneer we ziek worden is er veel aantonend bewijs in ons speeksel te vinden. De ziektekiemen zelf, de antilichamen en eiwitten van het immuunsysteem die we gebruiken om ze te bestrijden. Speeksel bevat ook genetisch materiaal en andere cellulaire componenten van pathogenen; ook nadat we ze hebben afgebroken en verwerkt.

Speeksel is eenvoudig te verzamelen en laat een veelbelovende vooruitgang zien voor het detecteren van Corona. Hiermee wordt aandacht gegeven aan het verlagen van drempels om deel te nemen aan testprogramma’s. Het gemak waarmee de test kan worden afgenomen en de pijnloze bemonstering is vriendelijk en tijdbesparend voor degene die de test ondergaat.

Saliva (speeksel) test versus Nasofaryngeale (diepe neus) afname:

• Op plaatsen met beperkt gekwalificeerd personeel, dus beperkt aanbod gekwalificeerde diepe neusswab afname
• Op plaatsen waar een groot aantal tests vereist is zoals op scholen, clubs, instellingen, bedrijven, verenigingen, defensie en de overheid
• Op plaatsen waar weinig/geen swab afnamemateriaal voor handen is
• Op plaatsen waar er een tekort is aan persoonlijke beschermingsmiddelen; afname wordt door kandidaat zelf in een aparte ruimte opgevangen en ingeleverd
• Bij baby’s, kinderen en andere mensen voor wie een neusuitstrijkje moeilijk is
• Voor ondernemers, zorgpersoneel en consumenten die niet in aanmerking komen voor een afname bij de GGD en/of daar niet tijdig ingepland kunnen worden.

De standaardtest is de PCR uitstrijktest, waarbij een uitstrijkje (swab) door je neus en naar de achterkant van je keel gaat. Een polymerasekettingreactie (PCR) is de gouden standaard voor het detecteren van SARS-CoV-2 (het coronavirus dat COVID-19 veroorzaakt). Dit test op het genetisch materiaal (DNA/RNA) van het virus.

In Australië bijvoorbeeld, zijn sinds het begin van de pandemie meer dan 2,5 miljoen van deze tests uitgevoerd, wat een aanzienlijke bijdrage levert aan de bestrijding van het virus.

Voordelen van een speekseltest t.o.v. diepe neus afname

• pijnloze en klantvriendelijke bemonstering
• eenvoudige manier van monsterafname
• geen ‘vreemde’ voorwerpen (wattenstaafje) in de neus
• geen beschadigingen van het neusslijmvlies en de Nasopharynx
• grotere detectiegevoeligheid door zeer geconcentreerd geïsoleerd en gezuiverd RNA
• grotere consistentie tijdens het verloop van de infectie door behoud saliva in droge microbuis
• voorziet eerdere detectie van viraal RNA bij het begin van symptomen
• viraal RNA is detecteerbaar vóór het begin van koorts of ademhalingssymptomen
• minder besmettingsrisico voor hulpdiensten en gezondheidsmedewerkers
• monster kan in een aparte ruimte door cliënt zelf afgenomen worden
• vermindert het verbruik van benodigdheden, beschermingsmiddelen en wattenstaafjes

Een onderzoekrecensie, gepubliceerd in het tijdschrift Diagnostics, suggereert dat speeksel een gemakkelijk en toegankelijke diagnostische tool kan zijn voor het detecteren van de aanwezigheid van SARS-CoV-2 (het virus dat COVID-19 veroorzaakt) en misschien zelfs kan onthullen of het immuunsysteem van iemand het virus al tegengekomen is.

In deze studie werd gekeken naar de resultaten van 3 verschillende onderzoeken; in Italië, in Hong Kong en in de nabijgelegen Chinese stad Shenzhen op het vasteland. Uit alle drie de onderzoeken blijkt dat SARS-CoV-2 inderdaad aanwezig is in het speeksel van COVID-19-patiënten (respectievelijk 87%, 91,6% en 100% van de patiënten). Dit suggereert dat speeksel potentieel een zeer nuttige bron van specimen is voor het detecteren van het virus.

Speeksel is sterk en stabiel. Het kan meerdere jaren bij –80 ℃ worden bewaard met weinig degradatie. Dit betekent dat het relatief eenvoudig is om de progressie van COVID-19 bij individuele patiënten te volgen, door het speeksel op verschillende tijdstippen tijdens de ziekte en het herstel te verzamelen. Speekseltesten van herstelde patiënten zouden ons tevens kunnen vertellen of ze de ziekte voor een tweede keer hebben doorgemaakt en hoe sterk hun immuunrespons is.

Er is echter nog geen onderzoek beschikbaar naar het gebruik van speeksel om immuunresponsen te volgen. Het is de moeite waard om dit te onderzoeken, gezien de dringende behoefte aan een betrouwbare en kosteneffectieve manier om de bevolking te controleren op immuniteit voor COVID-19 terwijl de uitbraak voortduurt.